Samenwerking tussen EU en gemeenten is voor beide partijen politiek cruciaal

Blogpost door Douwe de Vries

Wat kunnen gemeenten voor Europa betekenen? Maar bovenal: wat kan Europa voor decentrale overheden betekenen? Het stond centraal tijdens het evenement ‘Europa in perspectief’ georganiseerd door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in Den Haag. Radio 1-presentator Tim de Wit besprak een aantal geponeerde EU-stellingen met Brigitte zelf en Mariëtte van Leeuwen (gedeputeerde Zuid-Holland BBB). Beiden kwamen soms tot dezelfde conclusies. Namelijk dat de EU beleid moet blijven maken dat Nederlandse gemeenten raakt, maar waar mogelijk ook meer politieke lucht en geduld kan geven. Brigitte kwam met enkele D66-visies om een ‘gezonde’ EU-gemeente-verhouding intact te houden. 



De bekende presentator en podcasthost Tim de Wit is ook geliefd bij Brigitte. Ze is fervent luisteraar van ‘Europa draait door’ met Arend Jan Boekestijn en De Wit zelf. Zoals het een echte Europeaan betaamt luistert zij naar de bespiegelingen van de twee experts. “Ik val in slaap met de stem van Tim”, zegt Brigitte waarna de aanwezige gemeenteambtenaren lachen en haar opmerking dus herkennen.

Brigitte tijdens het panel met Tim de Wit wanneer de laatste zetelpeiling wordt getoond

Gedegen EU-beleid in relatie tot decentrale overheden
De Wit was zelf jarenlang correspondent in het Verenigd Koninkrijk gedurende de Brexit. Als er iemand weet hoe het politieke instituut de EU werkt dan is hij het wel. In zijn voorbespiegelingen worden veelgehoorde gedachten over het orgaan besproken. ‘Hoe veel macht oefent de EU-commissie daadwerkelijk uit over de lidstaten?’ en ‘Heeft het Europees parlement dezelfde bevoegdheden als een nationaal parlement?’. 


Het zijn kanttekeningen en discussiepunten die de laatste jaren voer werden voor populisten en andere EU-sceptici, om een achterban te winnen voor hun bedenkelijke standpunten. Bijvoorbeeld uit de EU stappen of het hele politieke orgaan opdoeken. Wanneer De Wit de laatste peilingen laat zien staan de rechts-radicalen op forse winst. Het is een ontwikkeling waar de EU volgens de verslaggever ook zelf debet aan is. (Journalistieke) controle op de EU-commissarissen is er nauwelijks en Europa ‘leeft’ simpelweg niet onder het electoraat. Dit wordt opnieuw bevestigd als de schrijnende opkomstpercentages van de laatste jaren voorbij komen. De VNG doet er goed aan om te laten zien dat EU-beleid wel degelijk een rol speelt in het leven van de ‘doorsnee Europeaan’. Toegegeven: het publiek dat op dit VNG-event is afgekomen bestaat veelal uit lokale ambtenaren. Zij zijn zich dus natuurlijk al terdege bewust van het belang van duidelijk decentraal geformuleerd EU-beleid. En zullen ongetwijfeld in het stemhokje verschijnen op 6 juni.

Subsidiariteit als kernthema
Hoe kan het anders? Wat kan er beter? Aan de hand van drie duidelijke stellingen mocht Brigitte haar visie op decentraal geformuleerd beleid vanuit Brussel uiteenzetten. Stelling 1: De Europese Unie moet pas op de plaats maken, stoppen, met het introduceren van nieuw beleid. “Ik herken wel de lichte paniek vanuit de gemeentes”, geeft Brigitte toe. “We hebben zoveel op ons afgekregen, neem bijvoorbeeld de GreenDeal. Deze deal is een hele belangrijke stap. En daar zetten we samen de schouders onder. Wel moeten we goed aandacht hebben voor de uitvoering. We vragen echt aandacht voor de zorgvuldigheid en middelen (geld en mensen) om het uit te voeren. We moeten meer als één overheid gaan optreden.” Volgens Brigitte voelen gemeentes vaak dat zij ‘iets over de schutting gegooid krijgen’. De kandidaat voor het Europees parlement namens D66, wil zich natuurlijk erg hard gaan maken om de verbinding tot stand te brengen. De verbinding tussen de EU en gemeenten om gewoon nieuw beleid te kunnen blijven introduceren.

Stelling 1: De Europese Unie moet stoppen met het maken van nieuw beleid

Stelling 2: Het aandeel van de VNG en IPO/HNP in de lobby in Brussel is onmisbaar voor focus op haalbaarheid en uitvoerbaarheid van Europese wet- en regelgeving. Opnieuw een standpunt waar Brigitte het natuurlijk niet niet mee eens kan zijn. Zeker in het ‘hol van de leeuw’: het VNG-hoofdkantoor in Den Haag. Zelf is Brigitte ook overigens VNG commissielid Europa en Internationaal. “Het kernthema hier is subsidiariteit. Je moet ervoor zorgen dat je het op het meest dichtstbijzijnde niveau organiseert. Wij als lokale gemeenten ervaren dat allemaal: als je ruimte hebt om het lokaal uit te voeren. Denk aan: meerjarige financiering en de ruimte om eigen kaders te stellen. Het moet niet helemaal dichtgetimmerd zijn, en de gemeente het daardoor alleen nog maar kan uitvoeren. Er moet vertrouwen zijn in de lagere overheden.” 



Just Transition Fund-regio’s 

Stelling 3: Mijn organisatie heeft implementatie van EU beleid op orde. Brigitte geeft aan dat een relatief kleine gemeente als Beverwijk (40.000 inwoners) ‘leunt’ op samenwerkingsverbanden van bijvoorbeeld de VNG. “Voor de nieuwe luchtkwaliteitsnormen hebben we gekeken of er een wat genuanceerd geluid richting Europa kon. Daarnaast werken wij met de metropoolregio’s samen. Ik denk dat er voor gemeenten zeker kansen liggen, wat betreft bijvoorbeeld Europamedewerkers. Uit onwetendheid mis je kansen. Toch ga ik dit positief omzetten. Met de omgevingsdienst in Beverwijk kwamen wij erachter dat er Just Transition Funds-regio’s waren. Regio’s die zo eenzijdig afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, dat er extra geld vanuit Europa kon komen. Gelukkig was er iemand bij onze omgevingsdienst wakker en zei: ‘daar gaan wij op inzetten’. Zo zijn wij een van die regio’s geworden en hebben 60 miljoen Europese subsidie naar de IJmond weten te halen.” Het is kenmerkend voor Brigitte, die van ieder probleem toch weer een kans weet te maken. Dit ook in relatie tot de EU: internationale politieke samenwerking brengt juist weer openingen zoals het Just Transition Fund.

Voor de gelegenheid hing de Europese vlag in het VNG-gebouw tijdens het panel

Iedereen in de zaal is het er over eens: de EU kan niet zonder de gemeentelijke politiek en de gemeenten kunnen niet zonder EU-beleid. “Gedegen oplossingen maken voor 500 miljoen inwoners vraagt soms geduld. Ik ben het er over eens dat iedereen zou moeten begrijpen wat de intrinsieke waarde van Europa is.”